12 Bà Mụ là ai? Nguồn gốc và phong tục cúng Mụ.

Giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh nên những hiện tượng kỳ lạ của trẻ sơ sinh thường được người xưa gọi là do bà mụ dạy. Bà mụ đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa tâm linh Việt. Xoay quanh nguồn gốc bà mụ cũng như tập tục cúng mụ (cúng đầy tháng) có rất nhiều câu chuyện khác nhau.  

Vậy thì bà mụ là ai và lễ cúng mụ cần chuẩn bị gì? Hãy để Đồ thờ Hoa An bật mí cho các bạn thông qua bài viết dưới đây nhé!

12 BÀ MỤ LÀ AI?

Theo truyền thuyết dân gian, khi một đứa trẻ được sinh ra thì 12 Bà Mụ sẽ là những vị thần nặn ra hình hài của đứa trẻ đó và dạy bảo, chở che cho những đứa bé sau khi lọt lòng mẹ. Công việc của mỗi bà Mụ được phân chia cụ thể, mỗi Bà Mụ sẽ đảm nhiệm một phần của đứa trẻ, cũng có quan niệm cho rằng, mỗi bà mụ sẽ cai quản việc sinh nở của đứa trẻ theo từng năm của 12 con giáp, lịch thập nhị chi.

Theo từ điển Tiếng Việt, bà mụ còn có một cách gọi khác là bà đỡ, dùng để chỉ người phụ nữ làm nghề đỡ đẻ theo kinh nghiệm dân gian. 

Danh sách 12 bà mụ, mỗi bà đảm đương một nhiệm vụ bao gồm:

• Bà Trần Tứ Nương phụ trách vấn đề sinh đẻ 
• Bà Vạn Tứ Nương phụ trách vấn đề thai nghén 
• Bà Lâm Cửu Nương phụ trách vấn đề thụ thai 
• Bà Lưu Thất Nương phụ trách vấn đề nặn hình hài nam, nữ cho trẻ
• Bà Lâm Nhất Nương phụ trách vấn đề chăm sóc bào thai 
• Bà Lý Đại Nương phụ trách vấn đề chuyển dạ 
• Bà Hứa Đại Nương phụ trách vấn đề hộ sản
• Bà Cao Tứ Nương phụ trách vấn đề ở cữ, dưỡng sinh
• Bà Tăng Ngũ Nương phụ trách vấn đề chăm sóc trẻ sơ sinh 
• Bà Mã Ngũ Nương phụ trách vấn đề bế bồng con trẻ 
• Bà Trúc Ngũ Nương phụ trách vấn đề giữ trẻ 
• Bà Nguyễn Tam Nương phụ trách vấn đề chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ 

(📜 Tên gọi và phân công có sự thay đổi nhẹ theo từng vùng miền)

Có 12 hay 13 Bà Mụ?

Có 12 bà Mụ, và đứng đầu là Bà Chúa Thai Sanh – người có quyền quyết định sự sống chết của thai nhi và hỗ trợ sản phụ vượt cạn.

SỰ TÍCH 12 BÀ MỤ

Tương truyền rằng xa xưa, sau khi đã mở đất khai trời, Ngọc Hoàng bắt đầu tạo ra sự sống. Ông dùng những chất cặn để tạo nên muôn loài to lớn như voi, tê giác,… Việc tạo ra loài người đòi hỏi sự kỳ công, do đó, Ngọc Hoàng đã giao nhiệm vụ cho 12 Bà Mụ. Đây là những vị thần khéo tay nhất để họ nặn ra hình hài của những con người.

Đồng thời, 12 bà mụ tuy là thần nhưng cũng không thể tránh khỏi những khuyết điểm, những sai sót. 12 bà mụ cũng có quyền định đoạt vô cùng lớn tới số phận đứa trẻ.

Mười hai bà mụ ghét gì nhau,
Đem cái xuân tình cắm ở đâu.
Rúc rích thây cha con chuột nhắt
Vo ve mặc mẹ cái ong bầu
Nào ai biết được vông hay chóc
Nọ kẻ chia ra cuống mấy đầu
Thôi thế thời thôi thôi cũng rảnh,
Trăm năm càng khỏi tiếng làm dâu.

Bài thơ của Hồ Xuân Hương ẩn ý rằng trong quá trình tạo nên con người, các bà mụ cũng mâu thuẫn, đố kỵ, chia phần “xuân tình” (sức sống, duyên dáng, vẻ đẹp) không đồng đều, dẫn đến số phận mỗi người mỗi khác.

Bà dùng hình ảnh con chuột nhắt và con ong bầu – tượng trưng cho sự nhỏ nhen, ồn ào, hỗn loạn trong cuộc đời. Con người sinh ra mang đầy khiếm khuyết và mâu thuẫn, từ đó đầy khó đoán, khó biết đúng sai, hay dở trong cuộc đời, làm cho mỗi người nhận được phần số phận khác nhau.

Sự tích 12 bà Mụ

Phong tục Cúng Mụ

Vì có vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần và tâm linh cũng như ẩn chứa nhiều tâm tư, tình cảm của những người mẹ về một cuộc sống tốt đẹp, bình an cho các con nên lễ cúng mụ (hay còn gọi là cúng đầy tháng) đã trở thành nghi thức truyền thống không thể thiếu. Nghi thức này được xem như một lời tạ ơn gửi tới 12 bà mụ vì đã đem đứa trẻ khỏe mạnh, bình an đến nhà.

Tập tục cúng mụ còn là lễ để trình báo với ông bà, tổ tiên về sự gia nhập của một thành viên mới trong gia đình. Thông qua lễ cúng này, gia đình cũng mong bề trên sẽ cưu mang, che chở cho đứa trẻ trong suốt chặng đường về sau.

Với hàm ý Tôn vinh vai trò thiêng liêng của việc sinh thành, tập tục cúng mụ bà dạy trẻ sơ sinh vẫn tiếp tục được duy trì cho đến hiện tại.

Các bà mụ được thờ cúng tại một số ngôi chùa như: Hóc Ông, Biên Hòa, Phước Tường Thủ Đức, Minh Hương Gia Thạnh Chợ Lớn. Ngoài ra, bà mụ còn được cúng trong gia đình khi phụ nữ mới sinh hay con cháu đau yếu, và đặc biệt được tôn vinh trong nghi thức cúng mụ. i.

Để cầu mong sự giúp đỡ của các bà mụ, người ta thường tổ chức lễ cúng mụ sau khi trẻ sinh được tròn ba hay bảy hoặc chín ngày, đây gọi là lễ đầy cữ; lúc trẻ được một tháng, gọi là lễ đầy tháng; và khi bé tròn một năm tuổi, gọi là lễ đầy tuổi, hay lễ thôi nôi.

Chùa Tam Quan bà Mụ Hội An

LỄ VẬT CÚNG BÀ MỤ

Lễ vật cúng mụ cần phải chuẩn bị thật chu đáo và cẩn trọng. Hơn nữa, đồ cúng cần được chia đều thành 12 phần nhỏ tương ứng với 12 bà mụ, và thêm một phần lớn dành cho bà mụ chúa. Những lễ vật cơ bản cần chuẩn bị bao gồm:

• Đồ vàng mã, gồm hài xanh, nén vàng xanh, váy áo xanh, giấy tiền
• 12 miếng trầu têm cánh phượng kèm với cau bổ tư, 1 miếng trầu to hơn kèm với cau nguyên quả
• Đồ chơi trẻ em với chất liệu nhựa hoặc sành sứ đảm bảo
• Ốc, cua hoặc tôm hấp hoặc để sống, gồm 12 con bằng nhau và 1 con to hơn. Nếu như để sống, sau khi cúng xong mang lại ra ao, hồ, sông để phóng sinh. 
• Phẩm oản, gồm 12 phần bằng nhau, một phần lớn hơn
• Lễ mặn, gồm xôi, gà luộc, thức ăn, canh, rượu trắng
• Bánh kẹo
• Hương cúng
• Lọ hoa nhiều màu sắc
• Nước lọc

Mâm lễ cúng Mụ

VĂN KHẤN CÚNG MỤ ĐẦY THÁNG

Bài khấn cúng mụ tùy ở từng địa phương có thể khác nhau đôi chút về từ ngữ. Song bài khấn vẫn mang những nét ý chung cơ bản như sau:

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô Đại Bi Quan Thế Âm Bồ tát!

Chúng con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa

Chúng con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa

Chúng con kính lạy Đệ tam Thiên Mụ đại tiên chúa

Chúng con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương

Hôm nay, là ngày . . . tháng . . . năm . . . là ngày lành tháng tốt

Vợ chồng chúng con gồm có . . . sinh được con (trai, gái) đặt tên là . . . 

Chúng con đang ngụ tại . . . 

Hôm nay, nhân ngày đầy tháng (đầy cữ, thôi nôi) cho bé chúng con thành tâm sắm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bày lên trước án, trước bàn toạ các chư vị Tôn thần kính cẩn chúng con tấu trình:

Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng Thần linh, Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu, tên . . . sinh ngày . . . được mẹ tròn, con vuông.

Chúng con thành tâm cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật , các ngài phù hộ độ trì, các ngài vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngon, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô ương, vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đẹp, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quý. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.

Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Như vậy, bài viết trên đây của Hoa An là tất cả những thông tin cần thiết giúp bạn đọc hiểu được bà mụ là ai và lễ cúng mụ cần phải chuẩn bị những gì. Chúc quý độc giả luôn hạnh phúc, khỏe mạnh và được 12 bà mụ phù hộ cho các cháu!